Bohaterką retrospektywy podczas czwartej edycji American Film Festival (22 - 27 października, Wrocław) będzie Shirley Clarke - wybitna reżyserka nazywana "damskim Jonasem Mekasem", autorka genialnych krótkich form filmowych, starających się uchwycić czysty taniec oraz wielokrotnie nagradzanych dokumentów i wideo. Będzie to pierwszy pokaz filmów Clarke w Polsce, znanej u nas jedynie wąskiemu gronu wielbicieli filmu eksperymentalnego za pośrednictwem krótkiej impresji nowojorskiej Bridges-Go-Round. Artystka jest stawiana na równi z takimi twórcami jak Stan Brackhage, Maya Deren, czy wspomniany Mekas. Clarke ma polsko-żydowskie korzenie, urodziła się w 1919 roku w Nowym Jorku jako Shirley Brimberg - córka polskiego imigranta (zmarła w 1997 roku).

Jej najważniejsze filmy dokumentalne powstały w latach sześćdziesiątych XX wieku. Walczyła zaciekle z nowojorską cenzurą i polemizowała z popularnym, dokumentalnym stylem cinéma vérité, nie bojąc się trudnych, często drażliwych społecznie tematów oraz inscenizacji na planie. Często przełamywała tabu, portretując mniejszości rasowe i seksualne.

W programie znajdą się nagrodzony Oscarem dokument Robert Frost: A Lover's Quarrel with the World (1963) o jednym z najsłynniejszych poetów amerykańskich; Ornette: Made in America (1985), którego bohaterem jest legendarny jazzman Ornette Coleman; a także wybór krótkich filmów Clarke.

We Wrocławiu zobaczymy również głośny, hipnotyczny, fascynujący Portrait of Jason (1967) - wygłoszoną bezpośrednio do kamery, bezwstydnie szczerą wypowiedź czarnoskórego homoseksualisty (w latach 60. pomysł rewolucyjny) Jasona Hollidaya, ukazującą wielowymiarowe, smutne i zabawne jednocześnie oblicze tej żywiołowej postaci.

Nie zabraknie najgłośniejszego w karierze Clarke The Connection z 1961 roku, opowiadającego o grupie muzyków uzależnionych od heroiny, czekających na dilera i spowiadających się do kamery, granych przez aktorów legendarnej grupy teatralnej The Living Theatre i improwizujących prawdziwych harlemskich jazzmanów. Film okazał się przełomowy dla nowojorskiego ruchu artystycznego zarówno pod względem obyczajowym jak i formalnym.

Retrospektywa jest realizowana we współpracy z Międzynarodowym Festiwalem Filmowym w Edynburgu, którego kuratorzy ponownie odkryli twórczość Clarke dla Europy.