Amerykańskie życie religijne stało się rynkiem oferującym wszelkie towary metafizyczno-duchowe. Coraz częściej zmieniający wyznanie Amerykanie mają w czym wybierać. Prezentowane w programie 1. AFF dokumenty, biorące udział w konkursowej sekcji American Docs, skupiają się na skrajnych obrazach życia religijnego w Ameryce, pokazują różne oblicza słynnej amerykańskiej religijnej żarliwości i jej konsekwencje.

Amerykańscy mistycy (reż. Alex Mar) to poetycki dokument o religijnych i społecznych outsiderach poszukujących własnej duchowej ścieżki. Wszyscy wiedzą, że Ameryka jest wolnym krajem, w którym kwitnie religijny pluralizm i gdzie każdy może wierzyć w to, co mu się podoba. Mało kto ma jednak pojęcie, jak wygląda życie radykałów, którzy oddalili się od religijnego mainstreamu obejmującego kilka najpopularniejszych wyznań. Film Alex Mar przedstawia poglądy i życie codzienne trzech młodych osób poruszających się po obszarze duchowej alternatywy.

Na przeciwnym biegunie znalazł się dokument Tyler Measom i Jennilyn Merten Synowie marnotrawni. To historia trzech nastoletnich chłopców, którzy opuścili Fundamentalistyczny Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (FLDS), odizolowaną od świata wspólnotę religijną. Jej członkowie mieszkają na pograniczu Utah i Arizony. Porzucając zgromadzenie, stają się "zatraconymi synami", którzy odrzucili głoszony przez przywódcę sekty porządek. Przez trzy lata śledzimy ich losy: rozterki dorastania, problemy z odnalezieniem się w świecie poza wspólnotą, próby wydostania zeń nastoletniej siostry, której grozi aranżowane małżeństwo. Dzięki pomocy zamożnej rodziny, która wspiera wydalonych z FLDS, chłopcy starają się ułożyć sobie życie od nowa. Perspektywę młodych bohaterów wzbogacają wypowiedzi dorosłych uciekinierów, którzy pomagają wyjaśnić przemoc i psychologiczne manipulacje, składające się na życie w Kościele w Dniach Ostatnich. Przede wszystkim jednak film przypomina, że religijna psychoza oraz towarzysząca jej przemoc nie są wyłącznie domeną protestanckiego fundamentalizmu.

O amerykańskiej religijności oraz o związkach religii i polityki w USA pisze Stanisław Burdziej w książce Religia obywatelska w Stanach Zjednoczonych.

"Przesycony treściami religijnymi język przemówień prezydentów USA budzi w Europie liczne wątpliwości bądź niezrozumienie. Przywódcy Stanów Zjednoczonych posądzani są o instrumentalizację religii w celu uzyskania społecznego poparcia dla swych kontrowersyjnych decyzji, zwłaszcza w kontekście międzynarodowym. Sami Amerykanie są podzieleni co do rozumienia roli, jaką religia powinna odgrywać w życiu publicznym ich kraju. Przejawem tych dyskusji są toczące się lub niedawno rozstrzygnięte sprawy sądowe, w których skarżący dowodzili faktu naruszenia konstytucyjnej zasady separacji Kościoła i państwa w wielu przypadkach. Przedmiotem sporów były między innymi ekspozycje tablic z Dekalogiem na terenie należącym do państwa,wzmianka o Bogu w przyrzeczeniu wierności fladze narodowej (tzw. Pledge of Allegiance), jakim amerykańskie dzieci w szkołach publicznych co dzień rozpoczynają zajęcia, a także napis In God We Trust, który od 1956 roku jest narodowym mottem i widnieje na monetach oraz banknotach dolarowych. Mimo istnienia tych kontrowersji, znakomita większość Amerykanów nie tylko broni istniejącego status quo, ale chętnie widziałaby jeszcze większą obecność religii w życiu publicznym.

Socjologowie tłumaczą żywotność religii w amerykańskiej sferze publicznej na rozmaite sposoby, wskazując najczęściej pluralizm wyznań oraz wynikającą z niego konkurencję na religijnym "rynku" jako jej przyczyny (por. Finke 1997; Finke i Stark 1998). Tymczasem, moim zdaniem, obecność religijnych odniesień w dyskursie politycznym należy tłumaczyć raczej trwałością systemu symboli, mitów i wierzeń, jaki za Janem Jakubem Rousseau, a znacznie później, na gruncie amerykańskim, za Robertem N. Bellahem określić można mianem religii obywatelskiej (...)".

Stanisław Burdziej: Religia obywatelska w Stanach Zjednoczonych

Religie w USA (mapa)

Tomasz Zalewski: Cukierkowa religia w USA. Bóg w wersji light (Polityka)