Niebezpieczne, bo nie zawsze udane, związki filmu i teatru trwają od zarania X muzy, są nieustannie przez twórców filmowych eksploatowane, metafora theatrum mundi - wiecznie żywa. W programie 1. AFF znajdą się dwa doskonałe przykłady "gatunku": klasyczna Premiera (1977) Johna Cassavetesa i brawurowa wariacja na temat, reżyserski debiut Charliego Kaufmana Synekdocha, Nowy Jork (2008).

Premiera jest bardzo ciekawym przypadkiem wspomnianego autotematyzmu, czyli opowiadania sztuki o samej sobie (w tym przypadku filmu o teatrze). Gena Rowlands gra Myrtle, starzejącą się gwiazdę (równocześnie będąc nią w rzeczywistości), byłą żonę Maurice'a Aaronsa, który w sztuce odtwarza rolę męża Myrtle (w którego wcielił się John Cassavetes, mąż Rowlands). Widz ma więc do czynienia z potrójnym spiętrzeniem rzeczywistości: przedstawienia, fikcji filmowej oraz pozafilmowej. Podczas prób do kolejnego spektaklu bohaterka nagle odmawia odegrania swojej roli - starzejącej się kobiety - w sposób, jaki został opisany w scenariuszu. Jak sama stwierdza, zaczyna walczyć nie tylko z autorką sztuki i reżyserem przedstawienia, ale również z całym światem. Podczas premiery, na przekór wszystkim, odgrywa rolę po swojemu.

Pedro Almodóvar złożył Premierze swoisty hołd swoim filmem Wszystko o mojej matce (1999)

Z kolei Charlie Kaufman, najzdolniejszy scenarzysta amerykańskiego kina, współpracownik Michaela Gondry'ego zrealizował historię, rozpędzającą się jak śniegowa kula: od osobistego kryzysu reżysera teatralnego, przez panoramę nowojorskiej bohemy, aż po próbę stworzenia dzieła totalnego, imitacji życia. Bohater, grany przez Philipa Seymoura Hoffmana, właśnie dostał stypendium dla geniuszy, dzięki któremu może zrealizować swoje opus magnum. W podupadłej dzielnicy wynajmuje olbrzymi magazyn i zamyka się tam z całą ekipą, by stworzyć swój teatralny świat. Jednak w miarę postępu prac sprawy zaczynają wymykać się spod kontroli.

Premiera w programie 1. AFF

Synekdocha, Nowy Jork w programie 1. AFF

Synekdocha, Nowy Jork w Klubie Miłośników Filmu

The New York Times o filmie Kaufmana